De invoering van de onaangekondigde huisbezoeken in Amsterdam

Enkele punten uit de activiteiten van de Bijstandsbond in 2004 en 2005. Sinds september 2004 vroegen de door de sociale dienst georganiseerde huisbezoeken de nodige aandacht. Hoewel de huisbezoeken toen al meer dan een half jaar aan de gang waren, riepen de huisbezoeken pas in september 2004 de nodige reacties op. Dit naar aanleiding van een artikel in de Sociale Dienst Post, waarin werd aangekondigd dat alle cliënten een huisbezoek zouden krijgen. Wij werden overstelpt met telefoontjes van ongeruste bijstandsgerechtigden, die zich afvroegen wat de ambtenaren tijdens zo’n huisbezoek nu wel en niet mogen en welke informatie nu wel en niet moet worden overlegd. Daarvoor waren de huisbezoeken oa aan de orde geweest in de clientenraad en in de gemeenteraad, in de vorm van een discussie over een pilot, maar erg veel was er in de vertegenwoordigende organen niet over gediscussieerd, terwijl toch al in januari 2004 een reportage werd gemaakt door het Tv-programma NOVA. Blijkbaar was men zich er niet van bewust, welke impact de intensivering van de huisbezoeken zou hebben op de bijstandsgerechtigden en hoe ingrijpend het toegepaste middel was. 

Naar aanleiding van de reacties in september besloot de Bijstandsbond in die maand twee bijeenkomsten te beleggen. Op de beide bijeenkomsten waren een zestigtal mensen aanwezig. Er werd een juridische werkgroep gevormd, die ging inventariseren wat de juridische ins en outs van de huisbezoeken waren. Tevens werd een plan gemaakt om klachten te verzamelen over de huisbezoeken. Besloten werd maandelijks in het Dijktheater over de voortgang te vergaderen en voorlichting te geven over rechten en plichten en er werd een forumdiscussie gepland met lokale politici en juridische deskundigen. Deze forumdiscussie werd in december bij het HTIB gehouden. Tevens werd ingesproken in de desbetreffende commissie van de gemeenteraad door verschillende mensen die met de huisbezoeken te maken hadden en er werden pamfletten en folders gemaakt waarin de standpunten van de Bijstandsbond werden opgenomen. Deze pamfletten werden oa verspreid tijdens de grote vakbondsdemonstratie van de FNV in oktober. 

Daarnaast bracht een grote delegatie een bezoek aan de clientenraadsvergadering waar de huisbezoeken op de agenda stonden. De gemeenteraad bleef  echter de huisbezoeken op grote schaal, ook bij mensen waarvoor geen aanleiding bestaat, goedkeuren. Wel zegde de wethouder toe dat in februari een eventuele bijstelling van het beleid mogelijk was. Deze bijstelling heeft inderdaad plaatsgevonden. Het plan is nu, slechts bij 50% van het bestaande cliënten bestand een huisbezoek af te leggen op basis van zogenaamde frauderisicoprofielen, die overigens geheim zijn.

In eerste instantie bestond er geen enkele juridische beleidsnota waarop de huisbezoeken waren gebaseerd. Pas na aandringen van de gemeenteraad en anderen werd zo’n kader gemaakt. De huisbezoeken waren toen al meer dan een half jaar aan de gang. Uit dit kader bleek – na advies van de gemeenteadvocaat – dat cliënten die al een uitkering hadden de eerste maal een huisbezoek mochten weigeren. Tot op de dag van vandaag bestaat er verwarring over de status van het juridisch kader en over of iemand de eerste maal wel of niet mag weigeren. Ook is onduidelijk of nu inderdaad het beleid is dat maar bij 50% van de cliënten een huisbezoek wordt afgelegd. De verklaringen hierover van de afdeling juridische zaken zijn voor de rechter strijdig met wat de wethouder daarover in de gemeenteraad heeft gezegd. Inmiddels is ook besloten een voorlichtingsfolder vanuit de sociale dienst te verstrekken bij een huisbezoek. Het komt echter nog regelmatig voor, dat deze folder niet wordt verstrekt en als hij wordt verstrekt pas achteraf, als het huisbezoek al geweest is. In 2005 is door kritische bijstandsgerechtigden de ‘projectgroep controleurs in beeld’ opgericht. De activiteiten daarvan speelden zich af in 2005. De Bijstandsbond heeft in 2005 weer verschillende voorlichtingsbijeenkomsten over de huisbezoeken gehouden en een brochure gemaakt getiteld ‘de klop op de deur’, waarin de juridische ins en outs van de huisbezoeken aan de hand van praktijkvoorbeelden worden uitgelegd.