Tijd van woede - Een geschiedenis van het heden. Pankaj Mishra Toen ik het boek met de titel 'tijd van woede' ging lezen dacht ik bij de inleiding eerst ik ben in het boek van een warhoofd terecht gekomen. Een onsamenhangend tekst. Maar toch valt uit de inleiding al te destilleren wat een van de belangrijkste probleemstellingen is van het boek. Hoe de paradox te verklaren dat het met veel mensen steeds beter gaat en dat aan de andere kant mensen worden besprongen door woede, angst en ontevredenheid die zich o.a uit in de opgang van het rechts populisme. Een tegenwerping kan zijn dat het een verkeerde probleemstelling is. Het gaat met veel mensen helemaal niet zo goed. Maat het is inderdaad zo dat niet in de laatste plaats desoriëntatie verwarring, samenzweringsteoriën en rechts populisme heersen bij mensen die het redelijk goed hebben. Mishra analyseert in zijn boek hoe het mondiale kapitalisme alle tradities, hiërarchieën en sociale structuren vernietigt. Sociale relaties en gemeenschappen van mensen worden ondergeschikt gemaakt aan de markteconomie waarbij op basis van een extreem individualisme iedereen op de markt zijn of haar directe eigenbelang moet nastreven. Dit komt in de plaats van traditionele sociale verbanden. In plaats van emancipatie van het individu naar vrijheid zoals het liberarisme ons wil doen geloven betekent dit dat veel mensen onzeker worden en angstig en het gevoel hebben in een stuurloze tijd terecht te zijn gekomen. Veel mensen hebben het gevoel, overgeleverd te zijn aan anonieme machten waarbij ze worden teruggeworpen op zichzelf. We leven in een verwarrende tijd waarin een door Mishra uitgebreid behandelde golf van geweld over de wereld trekt en veel mensen hun onzekerheid in combinatie met conservatief teruggrijpen op oude nationale tradities projecteren op de ander. Mensen sluiten zich op in groepen waarbij ze zich afzetten tegen anderen. Racisme en discriminatie zijn aan de orde van de dag. Mishra vergelijkt de verwarrende tijd van nu met de ontwikkeling van het mondiale kapitalisme in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog. Ook toen een verwarrende tijd waarin veel mensen aanhanger waren van rechtse ideologiën en de oorsprong ligt van het fascisme. Maar er is wel een belangrijk verschil: aan het einde van de 19e eeuw was het kapitalisme nog niet zo wereldwijd doorgedrongen in de tijd van het kolonialisme. Miljarden mensen leefden nog in traditionele samenlevingen met al eeuwen bestaande tradities en sociale structuren van voor het industriële kapitalisme. Maar tegenwoordig is alles en iedereen onderworpen aan de wetten van de kapitalistische markt economie. En al die mensen, die hun traditionele samenlevingen zien verdwijnen gaan iets terug zeggen. Overal komt de superioriteit van de Westerse cultuur onder vuur te liggen de ontmythologisering voltrekt zich via de opnieuw opkomende anti-racisme beweging en in de kritiek op de verheerlijking van het koloniale verleden. De (burger) oorlogen in de wereld, de genocide die hier en daar gepleegd wordt, zoals in Myamar, IS, de oorlog in IRak, de terroristische aanslagen, het islamitisch fundamentalisme, de mentaliteit van een zich steeds verrijkende elite, corruptieschandalen en omkoperij, lobbynetwerken direct of indirect van machtige kapitaalbezitters, het zijn niet achterlijke, archaïsche verschijnselen voortkomend uit de achterlijkheid van 'andere culturen', daarmee de mythe van het moreel superieure vrije westen, met haar vooruitgang en superieure warden en normen bevestigend, nee, het zijn juist verschijnselen die uit de tegenstrijdigheden en het failliet van de westerse moderniteit zelf voortkomen. De Westerse moderniteit schept radeloze op zichzelf teruggeworpen individuen, losgeslagen uit sociale verbanden, die in concurrentie met anderen moet zien te overleven. Dit leidt tot de excessen die hierboven werden genoemd. Die ontmythologisering van de westerse ideologiën, ook de ideologiën die als alternatief voor het neoliberalisme worden gepresenteerd, of het nu socialistische plan economiën zijn, gerelateerd aan ook een verheerlijking van het aloude taylorisme, , of anarchistische theoriën van westerse individuen die geweld verheerlijken. Dit leidt tot het inzicht, dat het failliet van de westerse moderniteit onvermijdelijk is. Wat komt ervoor in de plaats? Hij is daar somber over.