Met de Wet Werk en Bijstand worden allerlei ‘oude’ wetten afgeschaft: de nAbw, de WIW, de Wet financiering Abw en het Besluit In- en Doorstroombanen. De Wet Werk en Bijstand heeft als doel het verblijf in de bijstand minder aantrekkelijk te maken. En dat is te merken:
-Gemeenten krijgen een jaarlijks budget van de overheid. Dit is bestemd voor reintegratie en voor de bijstand. Hoe meer bijstandsgerechtigden aan werk geholpen worden, hoe meer geld de gemeente overhoudt. Het geld dat een gemeente overhoudt, mag de gemeente vrij besteden. Ze kunnen van dat geld bijvoorbeeld gesubsidieerde banen in stand houden, maar ze mogen er ook nieuwe stoplichten van kopen. Neemt het aantal bijstandsgerechtigden in een gemeente toe, dan moet de gemeente zelf geld bijleggen.
-Er komt een sollicitatieplicht voor alle bijstandsgerechtigden. Gemeenten mogen slechts in bijzondere gevallen vrijstelling geven, bijvoorbeeld aan alleenstaande ouders met kinderen onder de vijf jaar.
-Aanvullende regelingen zoals de bijzondere bijstand, worden afgeschaft. Wanneer iemand door omstandigheden extra geld nodig heeft, beoordeelt de gemeente dat per individueel geval. Uitzondering (ingevoerd na behandeling in Eerste Kamer) kan tot 2006 worden gemaakt voor chronisch zieken en gehandicapten.
-Er komt een langdurigheidstoeslag voor mensen die vijf jaar op het sociaal minimum zitten en die geen perspectief hebben op werk, nl. 454 euro voor gezinnen, 408 voor alleenstaande ouders en 318 euro voor alleenstaanden.
-Subsidies voor werkgevers om langdurig werklozen in dienst te nemen, worden afgeschaft.
-Vervanging ‘passende arbeid’ door ‘maatschappelijk aanvaarde arbeid’ Prostitutie valt hierbuiten. De wet stelt verder dat werk dat gewetensbezwaren oplevert, niet hoeft te worden aanvaard.
– Mogelijkheid om Bijstandsuitkering uit te betalen in natura. Dat kan gelden voor bijvoorbeeld verslaafden of dakloze psychiatrische patienten, die moeite hebben om hun geld om een deugdelijke wijze te beheren (lees: die hun uitkering binnen een week erdoor jassen). De gemeente kan bijvoorbeeld besluiten om de huur en gas/water/licht te betalen en verder zakgeld te geven.
– strengere sancties voor agressieve klanten. Van hen kan als uiterste middel de hele uitkering worden stopgezet.
– aanspraak op reïntegratie. Werkzoekenden die naar betaald werk of sociale activering willen begeleid, kunnen aanspraak maken op reintegratiebegeleiding. Het aanvankelijke idee, recht op reïntegratie, werd tijdens het TK-debat afgezwakt tot aanspraak.
– een aantal van de voorstellen zijn door TK en EK afgezwakt. Zo is de bijverdienstenregeling gehandhaafd en moeten gemeenten rekening houden met de “zorgwens” van alleenstaande ouders met kinderen tot 12 jaar. Daarnaast wordt de sollicitatieplicht voor 57 ½ plus minder hard gespeeld dan in het wetsvoorstel. Hier kan een sociaal activeringstraject de voorkeur krijgen, als blijkt dat er geen betaald werk voor handen is. Verder hoeven gemeenten niet 80 procent, maar 70 procent van het reintegratiebudget uit te besteden.